Vi ngủ trong cuộc họp hoặc khi đang lái xe là trải nghiệm phổ biến. Mặc dù không cố tình, nhưng những sự cố này có thể để lại những hậu quả nguy hiểm.
Ngủ gật trong cuộc họp hoặc khi đang di chuyển trên phương tiện giao thông công cộng là trải nghiệm phổ biến. Mặc dù nhiều người không nghĩ đến việc ngủ gật trong giây lát, nhưng những sự cố kiểu này đã chỉ ra một trong những hậu quả thiếu ngủ phổ biến và nguy hiểm nhất: vi ngủ.
Microsleep, giấc ngủ siêu ngắn hay vi ngủ là một khoảng thời gian ngủ ngắn chập chờn diễn ra đột ngột và không có chủ ý. Dạng ngủ này xảy ra khi não bộ thay đổi đột ngột giữa trạng thái thức ngủ, đồng thời các phần não bộ ngừng hoạt động. Vi ngủ thường do thiếu ngủ, rối loạn giấc ngủ hoặc dùng thuốc có tác dụng phụ an thần.
Một đợt vi ngủ có thể kéo dài từ 1-15 giây. Các giai đoạn này đặc trưng bởi tình trạng thiếu phản ứng tạm thời với các kích thích cảm giác bên ngoài, thay đổi hoạt động của sóng não và các triệu chứng hành vi như gật đầu và nhắm mắt.
Sự xuất hiện của giấc ngủ ngắn có thể được phát hiện thông qua các chỉ số hành vi có thể nhìn thấy hoặc bằng điện não đồ (EEG), công cụ chẩn đoán được sử dụng thường xuyên nhất trong nghiên cứu về giấc ngủ. Điện não đồ đo hoạt động của tế bào não thông qua các điện cực gắn vào da đầu. Những điện cực này có thể thu nhận các tín hiệu điện cực nhỏ và các dạng sóng não khác biệt với giấc ngủ.
Các dấu hiệu phổ biến nhất của giấc ngủ ngắn bao gồm :
Các dấu hiệu khác của vi ngủ bao gồm mất tập trung, cảm giác buồn ngủ bất thường và giảm trương lực cơ. Cái nhìn trống rỗng và đảo mắt là những dấu hiệu phổ biến khác. Một người trải qua cảm giác “giật mình tỉnh giấc” mà không có ý định ngủ thiếp đi có thể vừa mới trải qua giấc ngủ siêu ngắn.
Trên điện não đồ, vi ngủ được định nghĩa là thời điểm hoạt động của sóng theta tạm thời thay thế hoạt động của sóng alpha làm nhịp nền cho não bộ. Điện não đồ diễn ra trong giấc ngủ ngắn cho thấy sự thay đổi nhanh chóng, ngắn hạn, từ hoạt động ở những khu vực não bộ tỉnh táo thông thường sang những hoạt động thường liên quan đến ngủ nông.
Các loại xét nghiệm khác cũng tiết lộ những thay đổi của não bộ khi ngủ ngắn. Quét não cho thấy hoạt động giảm ở đồi thị, ảnh hưởng mạnh mẽ đến giấc ngủ thông qua tác động của nó đến nhịp sinh học và “hormone giấc ngủ” melatonin. Thêm vào đó, vỏ não thị giác xử lý tín hiệu thị giác từ đồi thị, còn vỏ não vành đai sau giúp kiểm soát ý thức và sự tỉnh táo. Cả 2 đều cho thấy hoạt động giảm sút.
Một vài phần của não bộ cho thấy hoạt động tỉnh táo tăng lên trong giai đoạn vi ngủ, bao gồm cả những phần liên quan đến xử lý giác quan và chú ý. Sự “lên cấp” này có thể là nỗ lực của bộ não nhằm chống lại tác động của việc tạm thời đưa một số chức năng thiết yếu vào trạng thái ngủ.
Nguyên nhân phổ biến nhất của vi ngủ là thiếu ngủ. Ngủ không đủ giấc có thể là kết quả của chứng rối loạn giấc ngủ như mất ngủ, ngưng thở khi ngủ, chứng ngủ rũ, do các yếu tố môi trường hoặc lối sống đặc biệt như ca đêm, tăng ca. Một số loại thuốc cũng gây ra cảm giác buồn ngủ ban ngày hoặc buồn ngủ quá mức, điều này làm tăng nguy cơ ngủ li bì.
Các công việc nhàm chán hoặc đơn điệu lặp đi lặp lại sẽ khiến bạn vi ngủ, ngay cả một người ngủ đủ khuyến nghị từ 7-9 tiếng mỗi đêm. Tình trạng vi ngủ dễ xảy ra nhất trong những thời điểm ngủ quy định của nhịp sinh học cơ thể, chẳng hạn như lúc bình minh, đêm khuya hoặc giữa buổi chiều. Các nghiên cứu cho thấy tai nạn xe cộ có nhiều khả năng xảy ra nhất trong khoảng thời gian từ 1-4 giờ sáng và 1-4 giờ chiều.
Các giai đoạn vi ngủ có xu hướng xảy ra khi thực hiện các hoạt động sau :
Chúng ta biết điều gì gây ra cảm giác buồn ngủ bất thường, nhưng làm thế nào mà cơn buồn ngủ lại tạo ra giấc ngủ ngắn. Các nghiên cứu giấc ngủ cho thấy vi ngủ có mối liên hệ phức tạp với một hiện tượng gọi là giấc ngủ cục bộ.
Ngủ cục bộ xảy ra khi các bộ phận của não bộ đang tỉnh táo ngừng hoạt động và đi vào giấc ngủ, trong thời gian ngắn hoặc khoảng thời gian dài hơn. Mặc dù việc não bộ nghỉ ngơi ở những khu vực hiện không được sử dụng là điều bình thường, nhưng việc thiếu ngủ có thể khiến các chức năng thiết yếu của não bộ ngừng hoạt động trong thời gian ngắn. Chẳng hạn, những phần não bộ gặp phải tình trạng này bao gồm những chức năng tập trung sự chú ý cần thiết, xử lý các kích thích từ môi trường và ra quyết định. Khả năng phối hợp kém xảy ra khi giấc ngủ cục bộ ảnh hưởng đến các vùng não cần thiết để kiểm soát cử động và cơ bắp.
Dopamine có thể đóng vai trò thiết yếu trong một số giai đoạn ngủ ngắn, đặc biệt ở những người mắc một số bệnh hoặc những người sử dụng thuốc ảnh hưởng đến thụ thể dopamine. Trong đó, dopamine tác động đến tuyến tùng, tuyến quan trọng đối với việc sản xuất melatonin và giúp kiểm soát nhịp sinh học.
Vi ngủ thường được chẩn đoán từ các triệu chứng buồn ngủ cực độ, nhắm mắt và gật đầu, mặc dù các giai đoạn ngắn của vi ngủ có thể không được chú ý. Để chẩn đoán y tế, các bác sĩ có thể yêu cầu nghiên cứu giấc ngủ để kiểm tra hoạt động của não bộ. Hoạt động này có thể được đo bằng điện não đồ hoặc địa kỹ thuật giấc ngủ, đo sóng não, nhịp tim, nồng độ oxy trong máu, chuyển động của mắt và chân.
Ngoài kiểm tra hoạt động của não bộ, thời gian phản ứng và trí nhớ ngắn hạn có thể được kiểm tra, đồng thời có thể tiến hành xem xét độ trễ của nhiều giấc ngủ. Thử nghiệm Độ trễ nhiều giấc ngủ đo lường tình trạng thiếu ngủ bằng cách theo dõi khả năng một người buồn ngủ trong nhiều tình huống khác nhau và tốc độ xảy ra.
Những bài kiểm tra khác dựa trên các yếu tố dễ thấy hơn, chẳng hạn như chớp mắt, tần suất ngáp, tốc độ nói... Tuy nhiên, nếu không nghiên cứu, bác sĩ khó có thể chẩn đoán độ dài và mức độ nghiêm trọng của các giai đoạn vi ngủ, đặc biệt là những giai đoạn dễ bị nhầm lẫn với sự mất tập trung nhất thời.
Bởi vì vi ngủ là không cố ý, chúng có thể xảy ra vào những thời điểm bất tiện hoặc không mong muốn. Chúng trở nên nguy hiểm khi đang lái xe, làm việc trong những môi trường yêu cầu cảnh giác cao độ hoặc khi nuôi dạy con nhỏ cần được chú ý liên tục.
Ngủ ngắn có thể là nguyên nhân phổ biến nhất gây buồn ngủ khi lái xe và liên quan đến hơn 16% tổng số vụ tai nạn xe cộ. Một số nghiên cứu cho thấy nguy cơ tai nạn xe hơi cao hơn đáng kể ở những người làm ca đêm lái xe khoảng 2 giờ sau làm việc và trước khi ngủ.
Buồn ngủ có thể ảnh hưởng đến một số chức năng nhận thức cần thiết để lái xe an toàn cũng như nhiều hoạt động khác. Các hoạt động bao gồm:
Người vừa vi ngủ có thể không biết rằng họ đã ngủ, tin rằng mình đủ tỉnh táo mặc dù không còn tỉnh táo. Nhận thức sai lầm này có thể khiến những lần vi ngủ trở nên nguy hiểm hơn, đặc biệt với những người điều khiển phương tiện thương mại hoặc phương tiện trung chuyển như tàu hỏa và xe buýt.
Ngủ ít và thiếu ngủ có liên quan đến các sự cố như vụ nổ tàu con thoi Challenger, thảm họa hạt nhân Chernobyl, sự cố tràn dầu Exxon Valdez...
Mặc dù xảy ra đột ngột và bất ngờ, nhưng các đợt vi ngủ thường đi trước các dấu hiệu cảnh báo rõ ràng. Nếu được phát hiện sớm, những dấu hiệu này sẽ giảm nguy cơ buồn ngủ khi lái xe, làm việc hoặc chịu trách nhiệm về độ an toàn của người khác. Ngoài các chỉ số hành vi được liệt kê ở trên, các dấu hiệu cảnh báo phổ biến nhất của một giai đoạn ngủ ngắn bao gồm:
Bất kỳ triệu chứng nào trong số này đều chỉ ra khả năng vi ngủ cao hơn bình thường. Những triệu chứng này đặc biệt đáng lo ngại khi chúng xảy ra khi làm việc hoặc quá cảnh. Các chuyên gia khuyến cáo không nên lái xe hoặc vận hành máy móc khi buồn ngủ, ngay cả khi nghỉ giải lao và cố gắng tỉnh táo. Lái xe khi buồn ngủ cũng nguy hiểm như lái xe khi say rượu, đồng thời liên quan đến mức độ suy giảm nhận thức và thể chất tương tự nhau.
Vi ngủ và các điều kiện khác
Ngoài tình trạng thiếu ngủ đơn giản, những đợt ngủ ngắn có thể do nhiều loại rối loạn giấc ngủ gây ra. Rối loạn giấc ngủ có thể làm tăng nguy cơ mất ngủ bao gồm:
Ngưng thở khi ngủ là do đường thở bị tắc nghẽn một phần hoặc toàn bộ. Tình trạng này thường dẫn đến giấc ngủ bị gián đoạn, kém chất lượng. Vấn đề sẽ trở nên trầm trọng hơn do các nguyên nhân như béo phì, rượu bia, tuổi cao, thuốc lá... Những người mắc chứng ngưng thở khi ngủ có thể thức dậy hàng chục lần mỗi đêm, dẫn đến buồn ngủ quá mức vào ban ngày và có nguy cơ vi ngủ cao hơn.
Mất ngủ đặc trưng bởi tình trạng không thể đi vào giấc ngủ, không ngủ được, không ngủ trở lại được hoặc bất kỳ sự kết hợp nào của các triệu chứng này. Loại rối loạn giấc ngủ này có thể dẫn đến mệt mỏi, giảm khả năng tập trung, rối loạn chức năng nhận thức và vi ngủ.
Vi ngủ và thuốc
Thuốc có tác dụng phụ an thần là nguyên nhân phổ biến gây buồn ngủ ban ngày và các cơn buồn ngủ. Tình trạng buồn ngủ quá mức và giảm tập trung có thể được kích hoạt bởi những điều sau:
Tình trạng buồn ngủ có thể cải thiện dần dần khi dùng thuốc, mặc dù tác dụng phụ này vẫn tồn tại ngay cả khi sử dụng thuốc lâu dài. Một số loại thuốc có thời gian bán hủy dài, làm giảm chức năng nhận thức và sự tỉnh táo trong thời gian dài.
Vi ngủ và chứng ngủ rũ
Các giai đoạn ngủ ngắn có thể do chứng ngủ rũ gây ra, dạng chứng mất ngủ thường được kích hoạt bởi phản ứng tự miễn dịch. Chứng ngủ rũ gây cạn kiệt hypocretin, một chất dẫn truyền thần kinh đóng vai trò thiết yếu trong sự tỉnh táo. Một số bệnh nhân mắc chứng ngủ rũ có mức hypocretin bình thường, nhưng có thể mắc phải một loại kháng hypocretin khiến chất dẫn truyền thần kinh hoạt động không hiệu quả.
Trong chứng ngủ rũ, các hệ thống đánh thức giấc ngủ khác biệt thường rối loạn chức năng và có thể chồng chéo lên nhau, làm tăng nguy cơ gặp phải các vấn đề giấc ngủ như ngủ ngắn, giấc ngủ bị xáo trộn, mất ngủ, tê liệt khi ngủ... Những người mắc chứng ngủ rũ thường trải qua “những cơn buồn ngủ” đột ngột và không thể kiểm soát được. Đây là giai đoạn nghiêm trọng hơn so với các giai đoạn ngủ ngắn, siêu ngắn, thậm chí không được chú ý.
Do tác dụng của hypocretin là ổn định sự tỉnh táo, nên việc thiếu chất dẫn truyền thần kinh dường như làm cho các cơn buồn ngủ đột ngột và giấc ngủ ngắn dễ xảy ra hơn. Không có số lượng giấc ngủ nào đủ để giảm nguy cơ bị các cơn buồn ngủ và giấc ngủ ngắn ở người mắc chứng ngủ rũ.
Việc điều trị giấc ngủ ngắn phụ thuộc vào nguyên nhân gây ra các đợt , nhưng thường liên quan đến việc giảm hoặc loại bỏ các nguyên nhân gây buồn ngủ ban ngày quá mức và thiếu ngủ. Điều này có thể yêu cầu điều trị các tình trạng cơ bản hoặc rối loạn giấc ngủ, ưu tiên ngủ đủ giấc hoặc đổi sang một loại thuốc có ít tác dụng phụ an thần hơn.
Các loại thuốc cải thiện chất lượng giấc ngủ giúp ích cho những người mắc chứng mất ngủ kéo dài và chứng ngủ nhiều, đồng thời giảm nguy cơ mắc các đợt ngủ ngắn. Liệu pháp hành vi nhận thức cho tình trạng này cũng giúp ích rất nhiều cho những người bị chứng mất ngủ kinh niên để ngủ được đủ giấc. Liệu pháp hành vi nhận thức có một số phương thức điều trị khác nhau, bao gồm hạn chế giấc ngủ, huấn luyện kiểm soát kích thích, tái cấu trúc nhận thức để giảm mối liên hệ tiêu cực giữa giấc ngủ với môi trường ngủ, huấn luyện thư giãn.
Các bước vệ sinh giấc ngủ tốt giúp tăng hiệu quả và chất lượng nghỉ ngơi, do đó làm giảm nguy cơ ngủ ít. Ngủ đủ giấc được tăng cường bằng cách:
Vi ngủ là một tác dụng phụ phổ biến và nguy hiểm từ việc thiếu ngủ, rối loạn giấc ngủ và một số loại thuốc. Việc giảm nguy cơ của những giai đoạn này giúp làm giảm khả năng xảy ra tai nạn, nhờ đó lái xe và làm việc an toàn hơn.
Ngủ đủ giấc rất quan trọng đối với hoạt động nhận thức và thể chất, cũng như sức khỏe nói chung. Chìa khóa để tránh những cơn vi ngủ là ngủ đủ giấc, điều trị thành công chứng rối loạn giấc ngủ và nhận thức được giấc ngủ là thành phần thiết yếu của sức khỏe.
Một đợt vi ngủ kéo dài bao lâu?
Thời lượng của vi ngủ có thể dao động, kéo dài từ một phần giây đến vài phút.
Vi ngủ biểu hiện thế nào?
Vi ngủ có thể diễn ra rất nhanh, thậm chí bạn không biết nó đang diễn ra. Tuy nhiên, các dấu hiệu phổ biến bao gồm đầu gật gù, cơ thể đột ngột giật mạnh, mí mắt trĩu nặng hoặc khó nhớ những phút vừa qua.
Vi ngủ có nguy hiểm không?
Vi ngủ có thể cực kỳ nguy hiểm, đặc biệt nếu bạn đang lái xe, vận hành máy móc hạng nặng hoặc thực hiện các nhiệm vụ khác có thể gây ra rủi ro mà bạn không chú ý đầy đủ.
Hy vọng thông tin hữu ích trên sẽ giúp bạn có được giấc ngủ chất lượng nhất. Để được tư vấn và đặt mua chăn ga gối đệm Sông Hồng, vui lòng liên hệ theo hotline hoặc địa chỉ cửa hàng songhonghanoi.vn gần nhất.
By Ngọc Nguyễn
Quang Đức
Tôi đã mua hàng tai Đệm Xanh, Nhân viên rất nhiệt tình, phong cách phục vụ chuyên nghiệp. Một địa chỉ tin cậy để khách hàng đặt niềm tin.
